گفت وگو با حجت الاسلام والمسلمین بهاری درباره عزتمندی در قرآن کریم

ساحل کریمی | شهرآرانیوز؛  از صفات و مفاهیم مطرح شده در قرآن کریم، عزت داشتن و عزیزبودن نزد خداوند و مردم است. این امر ازجمله موضوعات مهمی است که کمتر مسلمان یا انسانی مایل به رسیدن به این درجه مهم در زندگی فردی، اجتماعی، خانوادگی و در دنیا و عقبی نباشد. به دلیل اهمیت موضوع، برای پی بردن به رمزورموز قرآنی که‌ می‌تواند به ایجاد عزت در انسان و ارتقای جایگاهش در زندگی دنیوی و اخروی منجر شود، با حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم بهاری، کارشناس معارف دینی و قرآنی، گفتگو کرده ایم که در ادامه آمده است.

عزیزبودن و عزتمندبودن در دنیا و عقبی در قرآن ارزشمند بیان شده است؟

عزت کلمه‌ای عربی است و در لغت به معنای محکم و نفوذناپذیربودن است. از نظر اصطلاح اجتماعی این واژه به معنای حالتی است که از شکست انسان پیشگیری می‌کند و انسان را در زمینه‌های مختلف شکست ناپذیر می‌کند و مانع مغلوب شدنش می‌شود. در عصر کنونی بعد از گسترش علم روان شناسی، این علم بر این موضوع تأکید می‌کند که زندگی باعزت به بزرگ شدن انسان نزد مردم جامعه منجر می‌شود. مسئله زندگی باعزت از منظر روان شناسی به قدری مهم است که دراین باره از لحاظ علمی پژوهش‌های گسترده‌ای انجام شده است. مهم این است که مسلمانان در تقویت این روحیه زندگی ساز و انسان ساز سابقه‌ای به درازای عمر اسلام دارند و آن را از آموزه‌های بلند اسلام می‌دانند و از اسلام به ارث برده اند.

براساس تعالیم دین اسلام، سرچشمه اصلی عزتمندی انسان، پروردگار متعال است و همه عزت و سربلندی‌ها از ذات مقدس حضرت حق سرچشمه می‌گیرد، به طوری که در دهمین آیه سوره مبارکه فاطر آمده است که همه عزت و بلندمرتبگی برای ذات مقدس حضرت حق است. ازاین رو، وقتی منشأ واقعی عزت، خداوند متعال است، به دست آوردن عزت و سرفرازی از غیر طریق الهی به هر طریقی که باشد، ذلت است؛ زیرا ما هرچه را که در مسیر الهی به دست بیاوریم، برایمان اصل است.

از مصادیق عزتمندی و زندگی سرافرازانه در قرآن کریم به چه نکاتی می‌توان اشاره کرد؟

در آیات و موارد زیادی در دل قرآن کریم به این موضوع پرداخته شده است و از ائمه اطهار (ع) نیز احادیث ارزشمندی یادگار مانده است. حضرت علی (ع) درباره این موضوع می‌فرماید: «کسی که از طریق غیرخدا به عزت برسد، همان عزت او را به هلاکت می‌رساند.» به این دلیل که عزت واقعی کسب نکرده است. میل و علاقه به عزت و فرار و تنفر از ذلت و شکست ناشی از میل فطری است که در نهاد همه انسان‌ها وجود دارد. مگر می‌شود انسان سلیم النفسی را سراغ داشته باشید که موفقیت و عزیزبودن در نزد آن کسی را که برایش بزرگ و محترم است، نخواهد؟

همه می‌خواهند به سرافرازی دست پیدا کنند، اما این شکوفایی عزت نیازمند علل و عواملی است که بی توجهی به این عوامل سبب خاموشی آن می‌شود و در مقابل، حالت ذلت و مغلوب شدن و پذیرش شکست را در انسان تقویت می‌کند. هیچ کس با نیرنگ و انجام گناه به عزت نمی‌رسد، به همین دلیل زمانی که به قرآن مراجعه می‌کنیم، متوجه می‌شویم قرآن راه‌های عزت یافتن را بسیار روشن بیان کرده است.

آیا به صورت دقیق ویژگی‌هایی برای عزتمندشدن در قرآن ذکر شده است؟

بنده چهار ویژگی براساس آیات قرآن برای عزتمندی بیان می‌کنم. اولین ویژگی عزتمندشدن توکل به خداست. کسی که خواهان عزت است، از خدا عزت طلب می‌کند، زیرا قرآن بیان می‌کند از خدا باید عزت طلبید، به این دلیل که همه عزت ملک از آن پروردگار است و انسان در سایه پرستش و تسلیم در برابر خداست که به عزت می‌رسد. دومین ویژگی در قرآن کریم آمده است: «این کتابی است که از سوی خداوند عزیز و حکیم نازل شده است.»، چون خداوند منشأ عزت و عظمت است.

قرآن کریم و ذات مقدس حق بر این موضوع تأکید می‌کند که برای عزتمندشدن باید به خدا و آموزه‌های قرآنی رجوع کرد. در سوره فاطر آیه ۱۰ ذکر شده است: «هرکس خواهان عزت است، پس عزت همه از آن اوست و به هر که بخواهد، می‌دهد. تنها سخن و عقیده پاک به سوی او بالا می‌رود و کار شایسته آن را بالا می‌برد.» پس معلوم می‌شود تمسک و توسل به خدا انسان را باعزت و دارای ارج و قرب می‌کند. سومین ویژگی توسل و تمسک به پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) است که عامل عزتمندشدن انسان است. قرآن درباره پیامبر می‌فرماید: «و تو اخلاق بزرگ و برجسته‌ای داری.» ازجمله فضایل برجسته اخلاقی، عزت و شرافت نفس انسان است.

یا آیه‌ای که خطاب به پیامبر نازل شده است: «سخنانی که مشرکان در افتخار و بالیدن به خدایانشان می‌گویند، تو را‌ای پیامبر غمگین نسازد که عزت همه اش از خداست و تنها شنوایی و دانایی از آن اوست. (سوره یونس:۱۰)» رسول گرامی اسلام و اهل بیت (ع) مصداق اکمل ارتباط با خدا از راه ایمان به او و عمل صالح و عزت آفرینی هستند. قرآن کریم در جایی دیگر بر پیروی و ارتباط با پیامبر و اهل بیت اشاره می‌کند و‌ می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید، اطاعت کنید از خدا رسول و اولیای الهی، اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر است و پایان و عاقبت نیکوتری به دنبال دارد.»

پیامبر گرامی (ص) در دوران رسالتشان نه از خود ذلت نشان دادند و نه به کسی از مؤمنان اجازه دادند به ذلت تن بدهند، چون قرآن درباره عزت می‌فرماید: «عزت از آن خدا رسول و مؤمنان است.» تعامل با مؤمنان و قطع ارتباط با کفار چهارمین ویژگی عزت در وجود انسان است که در قرآن به آن اشاره شده است. در سوره مبارکه منافقون در آیه۸‌ می‌فرماید: «عزت مخصوص خدا و رسول و مؤمنان است.» یعنی ارتباط با مؤمنانی که افتخار بندگی خدا را دارند و عزت خود را از سرچشمه اصلی یعنی خداوند عزیز گرفته اند، می‌تواند عامل عزت و مانع ذلت پذیری باشد.